Wie wel eens een natuurdocumentaire heeft gezien over, bijvoorbeeld, het leven van een leeuwenfamilie, moet het beeld wel kennen van de grote volwassen leeuwen die in de zon liggen, half slapend terwijl de welpen schijnaanvallen uitvoeren op elkaar en op de volwassenen. De welpen doen iets dat vrijwel alle jonge intelligentere diersoorten doen: ze spelen. Dat is zo normaal dat we er zelden echt bij stil staan. Ja, leeuwenwelpen spelen. Nou en? Dat doen ze omdat ze zo de vaardigheden leren waarmee ze eenmaal volwassen kunnen jagen, zich verbergen, samenwerken, en al die andere vaardigheden die helpen uiteindelijk een heel oude leeuw te worden.

Ook mensen beginnen vrijwel direct, als baby al, te spelen. Babies van minder dan een maand oud kan je al verleiden tot spel. En geen misverstand: dat spel zal best leuk zijn, maar het is vooral nuttig. Je baby leert er van. Dat spelen gaat door tot kinderen uitgeleerd zijn. Ook als die baby inmiddels een hardwerkende student accountancy of fiscaal recht is geworden, blijft spel aanwezig en blijft het een prima manier om vaardigheden te leren en te trainen. Fysiek kennen we dat allemaal, en noemen we het vaak sport. Sport is niets anders dan gereglementeerd fysiek spel. Maar we kennen het bijvoorbeeld ook als gamen, ofwel computerspellen. Een verschijnsel waar nogal eens laatdunkend over gesproken wordt of in relatie met negatieve effecten als verslaving. Maar ook gamen is een middel om vaardigheden te leren en te ontwikkelen.

Als spelen de meest natuurlijke manier is om iets te leren, dan is het eigenlijk bijna bizar dat we op enig moment op het geniale idee zijn gekomen dat we meer “spel” in “leren” moesten introduceren. Het is juist de logische route. Het levert het verschijnsel gamificatie op, beter bekend onder de engelse term gamification.

Voor wie zich afvraagt of dat nu echt werkt, zou een studie van Duolingo interessant zijn. Duolingo heeft een app gemaakt waar gamification het hart is van het leren van een nieuwe taal. De korte omschrijving van wat Duolingo verkoopt, op haar eigen website, is even kort als duidelijk: “Leren met Duolingo is leuk en onderzoek toont aan dat het werkt! Met korte, hapklare lessen verdien je punten en ontgrendel je nieuwe niveaus, terwijl je echte communicatievaardigheden leert.” Dit is gamification in de puurste vorm. Van leren wordt een spel gemaakt, al spelende leer je een nieuwe vaardigheid. Het succes van Duolingo is eigenlijk al genoeg bewijs dat het concept werkt.

Zou je zoiets kunnen toepassen in je compliance-praktijk? Jazeker. Een bedrijf als AtHand levert daar heel specifieke oplossingen voor. Maar ook de NBA zoekt het al in deze richting, met de dilemma-app.

Opvallend aan de oplossingen hiervoor genoemd is dat het nogal stand-alone leer-middelen zijn. Je leert door spelen, spel bevordert ook de motivatie, de wil om een prestatie te leveren en een proces echt af te ronden. Nuttig als je vindt dat je medewerkers bijvoorbeeld iets moeten leren over de AVG. Maar kan gamification ook worden gebruikt in een bedrijfsproces? Niet zozeer dus om iets nieuws te leren, maar om specifiek gedrag binnen een “normaal” proces te bevorderen.

Neem bijvoorbeeld het signaleren van ongebruikelijke transacties, transactie monitoring, in het kader van de WWFT. Je zou een cursus met gamification kunnen ontwerpen, en je zal merken dat je medewerkers beter leren, gemotiveerder blijven tot het eind, en daardoor uiteindelijk meer kennis opdoen en zich betere vaardigheden eigen maken dan met een klassieke cursus. Maar vervolgens gaan die medewerkers aan het werk, en moet je maar hopen dat de geleerde vaardigheden ook daadwerkelijk worden toegepast. Hopen dat het werkt kan voor een compliance officer nooit genoeg zijn. Je wil weten dat het werkt en je wil bevorderen dat het werkt.

Juist voor dat laatste is gamification uitermate geschikt. Wat zou er gebeuren als je de principes uit gamification, zoals punten scoren, badges, ranglijsten, prestatie grafieken, betekenisvolle verhalen, teams, etcetera zou inzetten bij Transactie Monitoring? Klinkt wellicht raar, maar wat als zou blijken dat het werkt?

Laat ik een heel beperkt voorbeeld gebruiken waar gamification succesvol wordt toegepast. Het online platform GitHub is een tool voor software-ontwikkelaars dat samenwerking en versiebeheer ondersteunt. Het werd opgericht in 2007 door de vier oprichters. In 2018 werd het gekocht door Microsoft voor 7,5 miljard dollar. Microsoft is een van de grootste software leveranciers van de wereld met een enorme aanwezigheid in de zakelijke markt. GitHub past nauwkeurig in de strategie van Microsoft dat al sinds haar oprichting een stevige poot heeft in de ontwikkeling van operating systems, programmeertalen en andere middelen voor software ontwikkelaars.

Een van de, voor dit verhaal interessante, mogelijkheden die GitHub kent is een simpel grafiekje waarin een gebruiker van zichzelf, of van anderen, kan zien hoeveel ze op een dag hebben gedaan. Het is een grafiek van witte blokjes, die donkerder groen kleuren naarmate je op een dag meer werk op GitHub hebt geplaatst. Hoe beperkt ook, dat is gamification. Simpelweg een grafiekje waarin je kan zien hoeveel je gedaan hebt. Het wakkert een soort scoringsdrift, competitie (al was het met jezelf) en wat niet al op. En dat werkt.

Als The Casual Compliance Officer met zijn hobby bezig is, dan is dat vaak #klooienmetcomputers. Op mijn iPad heb ik een widget staan die niets anders doet dan de laatste dagen van mijn GitHub-grafiek weergeven:

Hoe onnozel dat misschien ook lijkt, maar het motiveert om code te schrijven en op GitHub te plaatsen. Al die witte vakjes moeten groen worden.

Natuurlijk werkt dit alleen als je op zich al intrinsiek gemotiveerd genoeg bent om iets te doen. Maar als dat eenmaal zo is, werkt het wel. En denk niet dat dit een raar exotisch voorbeeld is, maar kijk bijvoorbeeld ook eens naar de stappentellers, de activiteiten-ringen op een Apple-watch, etcetera. Gamification is een bewezen methode, niet alleen in een situatie specifiek gericht op het aanleren van vaardigheden, maar ook in situaties waar gedragsverandering gevraagd wordt, of specifiek gedrag versterkt moet worden.

De vraag is dus niet of dit een zinvol gedachtengoed is voor de compliance officer. De vraag is wie er concreet iets mee gaat doen.